درآمدی تحلیلی بر شعر عصر انحطاط در پرتو جامعه شناختی ادبی

سرزمین های عربی در دوره­ی ­انحطاط، زیر سلطه­ی حاکمان تاتاری و ترک بوده و ویژگی بارز این حکومت­ها در ستم و بیداد،آزار و اذیت، دسیسه و آشوب خلاصه می شده است. جامعه درچنین اوضاعی، پیوستگی و استواری خود را از دست داده بود و هر لحظه رو به فروپاشی پیش می رفته است. افزون بر این، عصبیّت های قومی و رقابت های سیاسی - دینی بار دیگر اوج گرفته بود و نوشته­های ادیبان، رو به سستی نهاده و سروده های شاعران سست و بی مایه شده بود. این ناتوانی ادبی و نابسامانی اجتماعی و اقتصادی، نتیجه ی اوضاع سیاسی- اجتماعی آن روزگار بوده است که مغولان، ترکان و مملوکیان برای سرزمین های عربی به­ارمغان آورده بودند. یافته و فرضیه­ی اساسی این جستار که در چارچوب های نقد جامعه شناختی ادبی نگاشته شده است، چنین است که شعر دوره ی انحطاط، یکی از منابع راستین شناخت اوضاع اجتماعی آن دوره به شمار می آید. در این پژوهش­، براساس ­معیارهای­ جامعه شناختی ادبی، به­بررسی­­، تحلیل ­و بازتاب ­موضوع­­های­ اجتماعی ­همچون: رخدادهای­اجتماعی، وضعیّت طبقات اجتماعی، نقد و شکایت از اوضاع جامعه،گرایش توده­های مردم به ادبیات، فقر و اوضاع ­نامناسب ­اقتصادی، اخلاق ­اجتماعی، مالیا­ت­های سنگین، حسرت­ و اندوه بر اوضاع­گذشته، باده­نوشی ­و باده­سرایی، گرایش به زهد و تصوّف و توسّل به پیامبر(ص) در شعر شاعران برجسته­ای همچون: بوصیری، الشاب­ الظریف، بهاءالدین ­الزهیر، ابن نباته، صفی الدین حلّی و ......... پرداخته شده است. محورهای اساسی این پژوهش عبارتند از:   الف)پیشگفتاری درباره ی جامعه شناختی ادبی و اوضاع اجتماعی عصر انحطاط.   ب)پردازش و تحلیل موضوع های اجتماعی در شعر این دوره بر اساس معیارهای جامعه شناختی ادبی.